ลายผ้าเอกลักษณ์ประจำจังหวัดชัยภูมิ หมี่คั่นขอนารี

ลายผ้าเอกลักษณ์ประจำจังหวัดชัยภูมิ 'หมี่คั่นขอนารี'

ประวัติและความเป็นมา

ลายผ้าไหม "หมี่คั่นขอนารี" เป็นลายผ้ามัดหมี่ที่มีเอกลักษณ์ของจังหวัดชัยภูมิ มีต้นกำเนิดจากการผสมผสานลายหมี่คั่นโบราณและลายขอนารี ซึ่งสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ได้ทรงมีพระราชดำริให้อนุรักษ์ไว้ กลายเป็นลายผ้าที่โดดเด่นและมีคุณค่าทางวัฒนธรรมของจังหวัดชัยภูมิ

การทอผ้าไหมในชัยภูมิเริ่มขึ้นตั้งแต่สมัยรัตนโกสินทร์ในรัชกาลที่ 2 เมื่อพระยาภักดีชุมพล (แล) เจ้าเมืองชัยภูมิคนแรก อพยพมาจากเวียงจันทน์ การทอผ้าไหมจึงเป็นภูมิปัญญาที่สะสมมาตั้งแต่ยุคนั้น

ภาพประกอบสตรีอีสานชั้นสูงในอดีต สวมเสื้อปั๊ด ห่มสไบจีบ นุ่งซิ่นมัดหมี่

การทอผ้าไหม

การทอผ้าไหม "หมี่คั่นขอนารี" ใช้เส้นไหมแท้ มีความประณีต สวยงาม กระบวนการผลิตต้องใช้เวลาและความชำนาญสูง จึงไม่สามารถผลิตได้เป็นจำนวนมากในเวลาอันสั้น ผ้ามีความเป็นประกายและสีสันงดงาม ลวดลายแสดงถึงภูมิปัญญาและความสามารถของผู้ทอเป็นอย่างดี

ภาพประกอบนางสมบูรณ์ พงสกุล และนางประถม แพบัว ประชาชนบ้านหนองหอย อ ำเภอหนองบัวแดง จังหวัดชัยภูมิ
กำลังมัดหมี่ โดยใช้เชือกฟางมัดหมี่ตามลวดลายลงบนเส้นไหม

กระบวนการมัดหมี่

มัดหมี่เป็นกระบวนการมัดย้อมผ้าไหม โดยใช้เชือกฟางหรือปอกล้วยมัดเป็นลำ ส่วนที่ถูกมัดสีจะไม่สามารถซึมเข้าไปได้ ทำให้เกิดลวดลายบนเส้นไหม กระบวนการนี้ใช้วัสดุ เช่น เส้นฝ้ายหรือเส้นไหม อุปกรณ์ที่ใช้มัด ได้แก่ โฮงหมี่ หัวหมี่ไหมที่ค้นลำไว้แล้ว เชือกฟางหรือปอกล้วย มีดขนาดเล็ก และลายแม่แบบที่ต้องการ

ภาพประกอบการมัดหมี่ด้วยปอฟางลงบนเส้นไหม ย้อมสี (สีธรรมชาติ หรือสีเคมี) แล้วนำไปตากให้แห้งและอาจนำมามัดหมี่ให้เกิดลวดลายตามแบบที่ก ำหนดไว้ แล้วย้อมสีอื่น ๆ ตามที่ออกแบบไว้

ขั้นตอนการมัดหมี่

1. ใส่หัวหมี่หรือปอยหมี่ที่ค้นเป็นลำแล้วเข้าไปในโฮงหมี่ ขึงให้ตึง

2. กำหนดขนาดของลายโดยใช้ลายหมี่ที่ออกแบบไว้

3. มัดลำหมี่ด้วยเชือกให้แน่น

4. ถอดปลายหมี่ออกจากโฮงและนำไปย้อมตามสีที่ออกแบบไว้
   

ภาพประกอบผ้าไหมลายหมี่คั่นขอนารี

คุณสมบัติของผ้าไหม "หมี่คั่นขอนารี"

• ทําจากเส้นไหมแท้

• มีความประณีตและสวยงาม

• กระบวนการผลิตต้องใช้แรงงาน ความชำนาญ และความตั้งใจสูง

• ไม่สามารถผลิตได้เป็นจำนวนมากในเวลาอันสั้น

• มีความเป็นประกายและสีสันงดงาม

• ลายผ้าแสดงถึงภูมิปัญญาและความสามารถของผู้ทอ
  

ภาพประกอบคุณยายสมบูรณ์ พงสกุล กำลังกวักหมี่
การนำปอยไหมที่ผ่านการมัดหมี่ย้อมแล้วเข้ากง แล้วกวักออกเพื่อให้เส้นใยติดต่อกันตลอดปอย

ความสำคัญทางวัฒนธรรม

ผ้าไหม "หมี่คั่นขอนารี" เป็นตัวแทนของวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ของจังหวัดชัยภูมิ แสดงถึงภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมาเป็นเวลานาน การส่งเสริมและอนุรักษ์ผ้าไหมลายนี้มีความสำคัญในการรักษามรดกทางวัฒนธรรมของท้องถิ่น

ภาพประกอบลายหมี่คั่นขอ

การทอผ้าไหมในจังหวัดชัยภูมิไม่เพียงแต่เป็นการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ที่สวยงาม แต่ยังเป็นการสืบสานและอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น ผ้าไหม "หมี่คั่นขอนารี" เป็นตัวอย่างที่ดีของการผสมผสานวัฒนธรรมและความคิดสร้างสรรค์ ที่สามารถเพิ่มมูลค่าและขยายตลาดได้อย่างยั่งยืน

ภาพประกอบลายหมี่คั่นขอนารี

สำหรับท่านผู้สนใจ ต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ www.chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ

ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ

ขอบคุณแหล่งที่มา

• https://drive.google.com/file/d/1oqz6oPsori3uz7x_TcxXRuDQge2kwDNk/view
  
• หนังสือ ๗๖ จังหวัดร้อยดวงใจสืบสานผ้าเอกลักษณ์ไทยดำรงไว้ในแผ่นดิน ลายผ้าเอกลักษณ์ประจำจังหวัด จัดทำโดย สมาคมแม่บ้านมหาดไทย (2565)