ผ้าไหมแพรวาลายนาค ๑๒ แขน จังหวัดกาฬสินธุ์

ความหมายของผ้าไหมแพรวา

ผ้าแพรวา เป็นผ้าคลุมไหล่หรือห่มสไบเฉียงที่ใช้ในโอกาสพิเศษ โดยคำว่า “ผ้าแพรวา” เป็นคำผสมระหว่าง “ผ้า” ที่หมายถึงวัสดุทอเป็นผืน และ “แพร” ที่หมายถึงผ้าที่ยังไม่ได้แปรรูป ส่วนคำว่า “วา” เป็นมาตรวัดความยาว

ผ้าแพรวาจึงมีความหมายว่า “ผ้าทอเป็นผืนที่มีความยาว 1 วา” โดยผ้าแพรวาเป็นผ้าทอมือที่มีลวดลายผสมระหว่างลายขิดกับลายจก ซึ่งแต่ละผืนจะมีลวดลายหลาย ๆ ลายอยู่ในผืนเดียวกัน

ภาพบ้านโพน อ.คำเมือง จ.กาฬสินธุ์

ภาพผ้าไหมแพรวา 12 แขน

ความเป็นมาของชาวผู้ไทย

ชาวผู้ไทยเป็นชนชาติไทยสาขาหนึ่งที่อพยพมาจากแคว้นสิบสองจุไทย และมาตั้งรกรากในภาคอีสานของไทยมากว่า 200 ปี โดยชาวผู้ไทยมีวัฒนธรรมและประเพณีที่โดดเด่น เช่น การบายศรีสู่ขวัญ การทอผ้า และการเก็บขิดที่แสดงถึงวิถีชีวิตและความเชื่อของชาวผู้ไทยอย่างแท้จริง

ลักษณะของผ้าไหมแพรวา

ผ้าไหมแพรวาส่วนใหญ่มีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดความยาวประมาณ 1 วา ซึ่งพอเหมาะกับการใช้งานต่าง ๆ เช่น การห่มคลุม หรือเป็นผ้าสไบห่มเฉียง โดยลวดลายบนผืนผ้ามีองค์ประกอบสำคัญ 4 ส่วน คือ

1. ส่วนชายครุย: ส่วนชายผ้าทั้งสองด้านถักเป็นเกลียวเชือกเส้นเล็ก ๆ

2. ส่วนลายเชิงผ้า: ลายที่ทอไว้ติดกับลายเล็ก ๆ ก่อนที่จะทอลายใหญ่

3. ส่วนลายเล็กคั่น: ลวดลายที่ทอไว้ในส่วนชายผ้าทั้งสองข้าง

4. ส่วนลายใหญ่: ลายที่ทอไว้ส่วนใหญ่ของผืนผ้า

ภาพประกอบการทอผ้าไหมแพรวา

ความหมายของลวดลายผ้าไหมแพรวา

ลวดลายบนผ้าไหมแพรวามีความหมายที่หลากหลาย เช่น

• ลวดลายพืชพันธุ์พฤกษา: แสดงถึงความรัก ความสดชื่น ความเจริญรุ่งเรือง

• ลวดลายสัตว์: แสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ ความชุ่มชื้น

• ลวดลายสิ่งของเครื่องใช้: แสดงถึงความเจริญอย่างไม่มีที่สิ้นสุด

• ลวดลายสิ่งก่อสร้าง: แสดงถึงสิ่งที่ควรเคารพบูชา

• ลวดลายท้องฟ้า: แสดงถึงแสงสว่าง ความก้าวหน้า และความเฉลียวฉลาด

ภาพผ้าไหมแพรวา

ภาพผ้าคลุมไหล่แพรวา

ลักษณะเฉพาะของผ้าไหมแพรวา

ผ้าไหมแพรวามีเอกลักษณ์เฉพาะตัวไม่ซ้ำกับสิ่งทออื่น ๆ ด้วยลวดลายและสีสันที่วิจิตรสะดุดตา การทอผ้าไหมแพรวามีขั้นตอนที่ซับซ้อนและต้องใช้ความละเอียดอ่อน ผ้าไหมแพรวาจึงเป็นสิ่งทอที่มีค่าและควรได้รับการอนุรักษ์และส่งเสริม

ภาพผ้าไหมแพรวา

รูปแบบของผ้าไหมแพรวา

ผ้าไหมแพรวามี 2 รูปแบบหลัก ๆ คือ

1. ผ้าสไบหรือผ้าคลุมไหล่: ทอหน้ากว้าง 27-75 เซนติเมตร ยาวไม่ต่ำกว่า 2 เมตร

2. ผ้าผืนหรือผ้าชิ้น: ทอหน้ากว้าง 62-90 เซนติเมตร ยาวไม่ต่ำกว่า 5 เมตร

ผ้าไหมแพรวาลายนาค 12 แขน

ผ้าไหมแพรวาลายนาค 12 แขนเป็นลายที่ยากที่สุดและสำคัญที่สุด ซึ่งต้องการความละเอียดอ่อนในการทอและการจกไหม นาค 12 แขนหมายถึงความเป็นสิริมงคลตามราศี 12 ราศี และเป็นลายผ้าที่เป็นอัตลักษณ์ของจังหวัดกาฬสินธุ์

จังหวัดกาฬสินธุ์ได้รับการยอมรับให้ใช้ "ผ้าไหมแพรวาลายนาค 12 แขน" เป็นลายผ้าที่เป็นอัตลักษณ์ประจำจังหวัดกาฬสินธุ์ในปี 2565 เพื่อเฉลิมฉลองในโอกาสที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงเจริญพระชนมพรรษา 90 พรรษา

ผ้าไหมแพรวาจึงเป็นสิ่งทอที่มีค่าและควรได้รับการอนุรักษ์และส่งเสริมอย่างต่อเนื่อง เพื่อรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่มีความงดงามและมีคุณค่าต่อไป


ภาพผ้าไหมแพรวา

สำหรับท่านผู้สนใจ ต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ www.chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ

ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ

ขอบคุณแหล่งที่มา

• https://drive.google.com/file/d/1tZKb6H4HpKIsk9vcW8yVjqSMP3kqZfF3/view
• หนังสือ ๗๖ จังหวัดร้อยดวงใจสืบสานผ้าเอกลักษณ์ไทยดำรงไว้ในแผ่นดิน ลายผ้าเอกลักษณ์ประจำจังหวัด จัดทำโดย สมาคมแม่บ้านมหาดไทย (2565)