สีไหมธรรมชาติจาก " ครั่งและมะพูด"

ลักษณะทั่วไป

ครั้ง คือ ยางหรือชันชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นสารที่ขับถ่ายออกจากตัวแมลงครั่ง แมลงครั่งจะอาศัยอยู่ตามกิ่งไม้ที่ใช้เลี้ยงครั่ง และใช้ปากซึ่งมีลักษณะเป็นปากดูดเจาะเข้าไปในกิ่งของต้นไม้เพื่อดูดน้ําเลี้ยงมาเป็นอาหารและขับถ่ายครึ่งออกมาจากภายในตัวครั่งตลอดเวลาเพื่อห่อหุ้มตัวเป็นเกราะป้องกันอันตราย จากสิ่งภายนอก มีลักษณะนิ่มเหนียวสีเหลืองทอง เมื่อถูกอากาศ นานเข้าจะแข็งและมีสีน้ําตาล ครั้งที่เก็บได้จากต้นไม้เรียกว่า ครั่งดิบ ซึ่งมีส่วนประกอบที่สําคัญ คือ เรซิน ขี้ผึ้งสี ซาก ตัวครั่ง และสารอื่น ๆ ส่วนที่ใช้เป็นประโยชน์ในทางอุตสาหกรรมคือ สีครั่ง และเนื้อครั่ง พืชที่ใช้เลี้ยงครั่ง ได้แก่ จามรี พุทรา สะแกนา ปันแถ สีเสียดออสเตรเลีย การเลี้ยงครั้งเพื่อให้ได้ผลผลิตสูงนั้น แมลงครั่งจะเกาะทํารังมาก ซึ่งทําให้สามารถกะเทาะครั่งดิบ ได้มาก และมีคุณภาพ จะขึ้นกับปัจจัยหลายอย่าง เช่น ชนิดของ ต้นไม้ อายุของต้นไม้และอายุของกิ่ง จํานวนครั้งที่ปล่อย พันธุ์ครั่ง ฤดูที่เลี้ยงครั่ง ศัตรูของครั่ง ตลอดจนประสบการณ์ของผู้เลี้ยงเอง

กระบวนการย้อมสีธรรมชาติ

• การสกัดสี

1. เตรียมรังครั่งปริมาณ 50 กรัมต่อเส้นไหม 1 กิโลกรัม นําไปล้างให้สะอาด

2. ใส่รังครั่งลงในครกไม้สําหรับนวดครั่ง แล้วใช้น้ําร้อนเดือดๆ เทลงไปนวดสกัดสีจากครั่ง

3. เทน้ําสีที่สกัดได้ผ่านผ้าขาวบางกรองเก็บน้ําสี แล้วใช้น้ํา ร้อนนวดงครั่งต่อจนกว่าสีจะหมด

4. การเตรียมเปลือกมะพูดอัตราส่วน 3 กิโลกรัมต่อเส้นไหม 1 กิโลกรัม จากนั้นสับเปลือกมะพูดให้เป็นชิ้นเล็ก ๆ นํา ไปต้มประมาณ 1 ชั่วโมง

5. กรองเก็บ สีสกัดไว้สําหรับย้อมสี และปรับปริมาตรเป็น 30 ลิตร

• การย้อมสี

1. นําเส้นไหมมาแช่ในน้ําสีสกัดเปลือกมะพูดนาน 10 นาที 

2. ยกเส้นไหมขึ้นพัก แล้วนําน้ําสีสกัดจากมะพูดขึ้นต้มให้เดือดเติมสารส้มปริมาณ 50 กรัม แล้วคนให้ละลาย น่าเส้นไหม ลงย้อมในหม้อย้อมนาน 1 ชั่วโมง ครบเวลายกเส้นไหม ขึ้นพักไว้ให้เย็นแล้วบิดเส้นไหมนําไปกระตุกตาก 

3. นําทํา สกัดจากครั่งมาต้มให้เดือดเติมใบเหมือด ใบมะขาม และใบชงโคปริมาณ ชนิดละ 1 ขีดลงไป นําเส้นไหมที่ ย้อมด้วยมะพูดลงไปย้อมอีก 1 ชั่วโมง หมั่นกลับเส้นไหม เพื่อให้สีติดสม่ําเสมอ

4. ครบเวลานําเส้นไหมขึ้นพักให้เย็น บิดให้หมาดแล้วนําไป ล้างให้สะอาดและกระตุกตากเส้นไหมให้แห้ง สีของเส้น ไหมที่ย้อมได้ สีเหลืองทอง

สีย้อมไหมที่ได้เป็น สีเหลืองทอง

สำหรับท่านผู้สนใจ ต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ www.chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ

ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ

ขอบคุณแหล่งที่มา: กรมหม่อนไหม