การทอผ้า

คือการนำเส้นด้ายมาขัดกันให้เป็นลวดลาย โดยขึงเส้นด้ายชุดหนึ่งเป็นเส้นหลักเรียกว่าเส้นยืน แล้วใช้เส้นอีกชุดหนึ่งเรียกว่าเส้นพุ่ง สอดตามแนวขวางของเส้นยืน ขัดกันไปต่อเนื่องในลักษณะให้เส้นยืนยกขึ้นและข่มลงสอดขัดด้วยเส้นพุ่งสลับกันไปเรื่อยๆ

อุปกรณ์และเครื่องมือสำคัญสำหรับการทอผ้า

• กี่ทอผ้า: แบบพุ่งกระสวยด้วยมือ เป็นเครื่องมือสำหรับทอเส้นไหม ให้เป็นผืนโดยการสอดขัดกันของเส้นแนวตั้งและแนวนอน มีโครงสร้างกี่และฟืมสำหรับกระทบ ส่วนใหญ่เป็นแบบนั่งห้อยขา

• ไม้กําพั่นหรือไม้ม้วนผ้า: ใช้ม้วนเก็บผ้าที่ทอแล้ว และยังไม่ได้ตัดออกจากฟืม โดยเก็บไว้ด้านที่คนทอผ้านั่ง ทำด้วยไม้เนื้อแข็ง ด้านหนึ่งเจาะรูสำหรับสอดกับหลักให้ยึดติดกับกี่ทอผ้า โดยแกนม้วนผ้ามีขนาดความยาวเท่ากับกี่หรือเท่ากับความกว้างของหน้าผ้า

• ฟืมหรือฟันหวี: ใช้กระทบเส้นพุ่งที่สอดขัดกับเส้นยืนให้เรียงสนิทกัน ฝืนจะถูกร้อยด้วย เส้นไหมยืนตั้งแต่แรกก่อนจะทอ เรียกว่าร้อยรูฟืม เป็นการขึ้นเส้นยืนเตรียมทอผ้า
  

• ตะกอและไม้เหยียบ: ตะกอเป็นส่วนประกอบของกี่ทอผ้า ใช้สำหรับแยกไหมเส้นยืนให้ขึ้นลงสลับกัน ตะกอจะใช้เส้นเชือกทำเป็นห่วงคล้องเส้นยืนกับไม้สอด ซึ่งเป็นโครงยึด 2 อันแล้วผูกโยงกับโครงกี่และไม้เหยียบ เพื่อจัดกลุ่มเส้นไหมยืน และเปิดช่องเส้นไหมยืนสำหรับใส่ไหมพุ่ง สำหรับไม้เหยียบ ใช้เหยียบให้ตะกอยกขึ้นเป็นชั้นแยกออกจากกัน ผูกติดกับด้านล่างของตะกอ
  
  ผ้าทอลายขัดส่วนใหญ่มี 2 ตะกอ การเพิ่มจำนวนตะกอสามารถเพิ่มลวดลายของเนื้อผ้า ต้องการทอผ้าเป็นลวดลายที่งดงามจะต้องใช้ตะกอและคานเหยียบจำนวนหลายอัน

• กระสวย: เป็นอุปกรณ์สำหรับบรรจุหลอดไหมพุ่ง มีหน้าที่ส่งไหมพุ่งเข้าไป ในไหมเส้นยืนที่ขึงอยู่บนกี่ทอผ้า ลักษณะหัวท้ายเรียว ตรงกลางกล่องออกมีร่องสำหรับใส่หลอดไหม ใช้พุ่งไปมาระหว่างการยกไหมเส้นยืนขึ้นลง

• ผัง: ใช้สำหรับขึงผ้าให้หน้าตึง พอดีกลับคืนในขณะที่ทอ ไม่ให้ดึงผ้าหดเข้าหากันเพื่อสะดวกในการทอผ้า ช่วยทำให้เส้นใหม่ตรงลวดลายไม่คดไปมา

• ระวิง: เป็นเครื่องมือสำหรับกรอ เก็บไหมที่ปั่น แล้วมารวมกัน เข้าเพื่อให้เป็นเส้นไหมเรียงกันเป็นระเบียบ ก่อนนำไปทำการย้อมสีสำหรับตรวจความเรียบร้อยและเก็บส่วนที่เป็นปมขุยไหมออกให้เรียบร้อย

• หลอดไหม: ใช้สำหรับม้วนเส้นไหม โดยเสียบไว้กับเหล็กไน เพื่อทำการกรอไหมพันเข้าหลอดจนได้ปริมาณตามต้องการ หลอดใหญ่มักนำไปทำเป็นเส้นยืนหลอดเล็กใช้สำหรับใส่ในกระสวยเป็นไหมเส้นพุ่ง

ขอบคุณแหล่งที่มา:

• นุสรา. เตียงเกตุ. 2542. การทอผ้าพื้นเมือง: งานศิลปหัตกรรมพื้นบ้านล้านนา. เอกสารประกอบการสอน โครงการห้องเรียนทอผ้า, โฮงเฮียนสืบสานภูมิปัญญาล้านนา

• KM กรมหม่อนไหม,องความรู้ที่2 การผลิตผ้าไหมคุณภาพ สำนักงานหม่อนไหมเฉลิมพระเกียรติฯ

สำหรับท่านผู้สนใจ ต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ www.chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ

ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ