ผ้าใยกัญชงบ้านแม่สาน้อย

ประวัติความเป็นมา

บ้านแม่สาน้อยเป็นชุมชนชาติพันธุ์ม้งที่ตั้งอยู่ในประเทศไทย ชาติพันธุ์ม้งได้เริ่มย้ายเข้ามาเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2484 โดยเริ่มแรกเข้ามาตั้งหมู่บ้านที่ปางขมุหรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “แม่สาเก่า” ซึ่งเดิมทีก็เข้ามาเพื่อหาที่ทํากินเท่านั้น และยังไม่มีการจัดตั้งเป็นหมู่บ้านอย่างเป็นทางการ แต่ภายหลังคนอพยพเข้ามาอยู่ในพื้นที่มากขึ้น ทำให้ในปี พ.ศ. 2508 จึงได้ย้ายลงมาที่บ้านแม่สาใหม่ในปัจจุบัน และต่อมาในปี พ.ศ. 2516 ก็ได้มีการจัดตั้งหมู่บ้านแม่สาใหม่อย่างเป็นทางการ จนกระทั่งชุมชนเริ่มมีขนาดใหญ่ขึ้นจึงได้มีการแยกออกเป็น 2 หมู่บ้าน ซึ่งคือ บ้านแม่สาใหม่ หมู่ 6 และบ้านแม่สาน้อย หมู่ 10 ในปี พ.ศ. 2547

พืชกัญชง

“กัญชง” ได้รับสมญานามว่าเป็น “พืชมหัศจรรย์” เพราะเป็นพืชพื้นบ้านที่อยู่เคียงคู่กับวัฒนธรรม ความเชื่อและประเพณีของชาติพันธุ์ม้งมาตั้งแต่อดีต เพราะเนื่องจากวิถีชีวิตของชนชาติพันธุผ์ม้งต้องเกี่ยวพันกับเส้นใยกัญชงตั้งแต่แรกเกิด แต่งงาน สร้างครอบครัว และจนกระทั่งวาระสุดท้ายของชีวิต ซึ่งวิญญาณจะไปสวรรค์ได้ก็ต้องใส่ผ้าที่ทำจากเส้นใยกัญชง ด้วยความเชื่อนี้เองจึงทำให้กลุ่มชาติพันธ์ม้งในประเทศไทย จําเป็นต้องเรียนรู้ตั้งแต่การปลูกพืชกัญชง และศึกษาภูมิปัญญาในการใช้ประโยชน์จากกัญชงมายาวนานตั้งแต่บรรพบุรุษ

“ใยกัญชง”

ใยกัญชง คือ เส้นใยแห่งชีวิตและจิตวิญญาณของกลุ่มชาติพันธุ์ม้งของบ้านแม่สาน้อยที่ยังคงรักษาอัตลักษณ์ และมีความสัมพันธ์กับกัญชง มีความโดดเด่นในด้านศิลปะบนผืนผ้าเครื่องแต่งกาย สตรีในหมู่บ้านจึงได้สืบทอดและรักษาศิลปะบนผืนผ้าเครื่องแต่งกายของกลุ่มชาติพันธุ์ม้งจนถึงปัจจุบัน เช่น การทอผ้าใยกัญชง การปักผ้าลายม้ง และการเขียนเทียนซึ่งเป็นอัตลักษณ์ศิลปะการสร้างลวดลายลงบนผืนผ้า โดยจะใช้อุปกรณ์ที่ชาวม้งเรียกว่า “หลาจัง” ซึ่งเป็นแท่งเล็กๆ ที่ทําจากไม้กับทองแดง นํามาจุ่มลงบนเทียนร้อนๆ และใช้เป็นเครื่องมือวาดลวดลายม้งบนผ้า เมื่อวาดลายเสร็จก็จะนําผ้าไปย้อมเป็นสีน้ำเงิน (ต้นห้อม) และต้มด้วยความร้อนต่อ 

การเตรียมเส้นใยกัญชง

กระบวนการที่จะได้มาซึ่งเส้นใยกัญชง มีหลายขั้นตอนด้วยกัน โดยหลังจากที่ปลูกต้นกัญชงจนได้ขนาดที่เหมาะสมแล้ว ชาวบ้านจะตัดส่วนลําต้นและยอดขนาดประมาณ 1 - 2 เมตร แล้วนําไปตากแดดเป็นเวลา 1 สัปดาห์ เมื่อต้นกัญชงแห้งได้ที่ก็จะนํามาลอกเปลือกออก จากนั้นก็นําไปตําในครกไม้เพื่อให้เส้นใยเกิดความเหนียวนุ่ม ก่อนจะนําเส้นใยแต่ละเส้นมาต่อกันเป็นให้เป็นเส้นยาว

ผ้าใยกัญชงในภาษาม้ง

ผ้าใยกัญชง มาจากชื่อกลุ่ม "ดาวม่าง" โดยคำว่า “ดาวม่าง” ผันมาจากภาษาม้งที่ออกเสียงว่า “ด๊าว” ที่แปลว่า “ผ้า” และคำว่า “ม่าง” ในภาษาม้งแปลว่า “กัญชง” ดังนั้น “ดาวม่าง” จึงหมายถึง ผ้าใยกัญชงในภาษาม้ง

สำหรับท่านผู้สนใจ ต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ www.chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ

ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ

ขอบคุณแหล่งที่มา:

• กลุ่มส่งเสริมเครือข่ายสภาภูมิภาคและสภาแห่งประเทศไทย กองกิจการเครือข่ายทางวัฒนธรรม