ผ้าทอไทยวน

ประวัติความเป็นมา

ผ้าไทยวนถือเป็นงานช่างฝีมือดั้งเดิมอีกแขนงหนึ่งที่ได้รับการสืบทอดมาจากรุ่นสู่รุ่น อีกทั้งยังมีลักษณะและเอกลักษณ์พิเศษเฉพาะตัว ซึ่งสตรีไทยวนสามารถทอผ้าได้หลายเทคนิค แต่ที่มีชื่อเสียงมากที่สุดก็คือ การใช้ “เทคนิคจก” ในการตกแต่งตีนซิ่นหรือส่วนเชิงผ้าซิ่นที่เรียกว่า “ซิ่นตีนจก” ตรงหัวซิ่นนั้นจะนิยมเป็นผ้าพื้นสีขาวและแดงต่อกัน ส่วนตัวซิ่นจะนิยมทอเป็นลายขวางเรียกว่า “ซิ่นตา” ส่วนตีนซิ่นมีทั้งที่เป็นผ้าพื้นสําหรับใช้ในชีวิตประจําวันและซิ่นตีนจกจะทอด้วยเทคนิคจกสําหรับโอกาสพิเศษ

ลักษณะลวดลายผ้าไทยวน

ลวดลายตีนจกของชาวไทยวนมีลักษณะเป็นลายเรขาคณิต ลายดอกไม้ใบไม้ และลายนกหรือหงส์ มีลายหลักเป็นลายสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนต่อกันที่เรียกว่า “ลายโคม” และลายประกอบเป็นลายขนาดเล็ก 2 - 3 แถวอยู่บนและล่างลายโคม ครึ่งล่างของตีนจกเป็นผ้าพื้นสีแดง ผ้าซิ่นตีนจกส่วนใหญ่ทอด้วยฝ้ายจึงอาจมีไหมและเส้นใยโลหะตกแต่งประกอบ

ความแตกต่างของผ้าไทยวนในแต่ละพื้นที่

ลวดลายของตีนจกที่พบในแต่ละแห่งจะมีทั้งลักษณะร่วมในโครงสร้างที่บ่งบอกว่าเป็นตีนจกของชาวไทยวนแต่ก็มีลักษณะเฉพาะที่สามารถจําแนกได้ว่าเป็นตีนจกของถิ่นใดด้วยกลุ่มสีที่ใช้ช่องไฟและลวดลายประกอบ เช่น ตีนจกแบบแม่แจ่มมักมีสีเหลืองเป็นส่วนใหญ่ หรือลําปางจะมีช่องไฟกว้างและสีขรึม ส่วนตีนจกจาก อ.คูบัวและดอนแร่ในราชบุรีมักจกด้วยเส้นใยสีแดงและตําแน่นเต็มพื้นที่จนมองไม่เห็นอย่าง ผ้าพื้น เป็นต้น 

ชาวไทยวนในปัจจุบัน

ปัจจุบันชาวไทยวนส่วนใหญ่อาศัยอยู่ใน 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย มีบางส่วนที่อาศัยอยู่ในจังหวัดอื่นๆ เนื่องจากการถูกกวาดต้อนในช่วงรัตนโกสินทร์ตอนต้น เช่น อุตรดิตถ์ สระบุรี และ ราชบุรี

คุณค่าและความสําคัญ

ผ้าทอไทยวน ในเรื่องของการทอผ้านั้นถือได้ว่าเป็นงานฝีมือที่ได้รับการถ่ายทอดไปยังรุ่นต่อรุ่นหรืออาจจะเป็นงานฝีมือของช่างทอดั้งเดิม คุณค่าและความสําคัญของงานฝีมือการทอผ้านั้นเกิดจากการที่ผู้คนต้องมีเครื่องนุ่งห่มประจําหมู่บ้าน หรือประจําท้องถิ่นเพื่อแสดงถือความเป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่นนั้นๆ ช่างฝีมือแต่ละคนจึงต้องใช้ความคิดของตัวเองเพื่อให้เกิดประโยชน์ในการคิดค้นหาลวดลายที่จะถ่ายทอดลงบนผ้า 1 ผืน ซึ่งช่างฝีมือแต่ละคนก็จะใช้ความสามารถของตัวเองที่มีอยู่ออกมาแข่งขันกัน ในการทอผ้าแต่ละผืนนั้นจะใช้เวลานานมากอย่างน้อย 1 - 2 เดือนกว่าจะกลายมาเป็นผ้าทอ 1 ผืนให้ทุกคนได้สวมใส่ อีกทั้งวิธีขั้นตอนการย้อมสี การทอผ้า และรายละเอียดต่างๆ ทุกขั้นตอน ต่างก็สําคัญและทุกขั้นตอนก็ล้วนกลั่นออกมาจากใจและความรู้สึกของช่างงทอที่สื่อลงบนผ้า ทำให้ผ้าเหล่านี้มาคุณค่าที่ประเมินไม่ได้ 

สำหรับท่านผู้สนใจ ต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ www.chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ

ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ

ขอบคุณแหล่งที่มา: 

• กลุ่มส่งเสริมเครือข่ายสภาภูมิภาคและสภาแห่งประเทศไทย กองกิจการเครือข่ายทางวัฒนธรรม
• สถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย