เครื่องแต่งกายชุดพระราชนิยม ชุดไทย ชุดไทยพระราชทาน ชุดไทยประจำชาติไทย

ชุดไทยเป็นชุดประจำชาติที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ไม่เหมือนกับชาติอื่นๆ ด้วยการออกแบบและการตัดเย็บที่ปราณีต ผสมผสานด้วยการสร้างสรรค์ลวดลายบนผืนผ้า ที่เกิดจากงานฝีมือของช่างไทยที่มีความโดดเด่น จำนวน ๘ แบบ พร้อมด้วยชุดสุภาพบุรุษที่สง่างามสมความเป็นไทย คนไทยมักสวมใส่เมื่อมีโอกาสสำคัญในชีวิต เป็นแนวปฏิบัติทางสังคมและเป็นกระบวนการผลิตของช่างฝีมือไทยในทุกภาคของประเทศไทย

ความเป็นมาของชุดไทยพระราชนิยมนั้น มีที่มาจากในปลายปี พ.ศ. ๒๕๐๒ ต่อต้นปี พ.ศ. ๒๕๐๓ พระบาทสมเด็จ พระบรมชนกาธิเบศรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชบรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙ ได้เสด็จพระราชดําเนินเยือนระเทศเพื่อนบ้าน

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง โดยเสด็จด้วยในครั้งนั้น เมื่อเสด็จพระราชดําเนิน ไปเยือนสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ต่าง ๆ พระองค์ได้ทรงผ้าสะพักบ้าง แพรสะพายบ้าง และทรงพระภูษากรอมข้อพระบาท เพื่อให้ เหมาะสมกับสถานที่นั้น ๆ ต่อมาเมื่อจะเสด็จพระราชดําเนินเยือนสหรัฐอเมริกาและประเทศยุโรปต่าง ๆ ในกลางปี พ.ศ. ๒๕๐๓ จึงมีพระราชดําริให้ท่านผู้หญิงมณีรัตน์ บุนนาค ประสานงานนักวิชาการด้านประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม และช่างเสื้อผ้า อาทิศาสตราจารย์พระยาอนุมานราชธน อาจารย์สมศรี สุกุมลนันทน์ คุณหญิงอุไร ลืออํารุง ค้นคว้า ประวัติเครื่องแต่งกายสตรีไทยสมัยต่าง ๆ และออกแบบตัดเย็บ เพื่อทรงใช้เป็นฉลองพระองค์ และเป็นแบบเครื่องแต่งกายของ ข้าราชบริพารฝ่ายในที่ตามเสด็จ

ฉลองพระองค์ชุดไทยประยุกต์ ที่ทรงในระหว่างเสด็จพระราชดําเนิน เยือนต่างประเทศอย่างเป็นทางการ ครั้งนี้ได้รับการกล่าวขวัญอย่างชื่นชมของชาวต่างประเทศ หลังจากนิวัติพระนคร ปี พ.ศ. ๒๕๐๓ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง จึงมีพระราชวินิจฉัยเลือกแบบชุดไทยประยุกต์ ๘ แบบ โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ท่านผู้หญิงมณีรัตน์ บุนนาค เป็นผู้คิดตั้งชื่อชุดเพื่อนําไปจัดแสดงเผยแพร่ในโอกาสฉลองครบรอบ ๑๐๐ ปี กาชาดสากล วันที่ ๑๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๗ และเพื่อเป็นชื่อเรียกเครื่องแต่งกายชุดประจําชาติของสตรีไทย ซึ่งท่านผู้หญิง ก็ได้นําชื่อพระตําหนักและพระที่นั่งต่าง มาใช้เป็นชื่อชุดไทยประยุกต์ทั้ง ๘ ได้แก่

1. ชุดไทยเรือนต้น

2. ชุดไทยจิตรลดา

ที่มาของชื่อ: ตั้งชื่อตามพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน

วัสดุที่ใช้: ใช้ผ้าไหมเกลี้ยงมีเชิง หรือทอยกดอกทั้งตัวก็ได้

ลักษณะตัวเสื้อ:

• เป็นเสื้อคอกลมมีขอบตั้งน้อย ๆ

• แขนกระบอกความยาวจรดข้อมือ

• ผ่าหน้าตลอดติดกระดุม 5 เม็ด

• ตัวเสื้อเข้ารูปและแยกกับผ้าซิ่น

ลักษณะผ้าซิ่น:

• ผ้าซิ่นเป็นผ้าไหมมีลายขวาง หรือไหมเกลี้ยง หรือมีเชิง

• นุ่งแบบป้ายข้าง

• ความยาวกรอมข้อเท้า

เครื่องประดับ: นิยมสวมสร้อยคอมุก สร้อยข้อมือ หรือต่างหู ตามความเหมาะสม

โอกาสในการสวมใส่: ชุดไทยจิตรลดานิยมสวมใส่ในโอกาสที่เป็นทางการ เช่น ต้อนรับแขกเมือง หรือพิธีสวนสนาม เป็นต้น ปัจจุบันคนทั่วไปนิยมนำมาเป็นชุดเจ้าสาวในพิธีสมรสตอนเช้า

3. ชุดไทยอมรินทร์

ที่มาของชื่อ: ตั้งชื่อตามพระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัย

วัสดุที่ใช้: ใช้ผ้าไหมยกดอกที่มีทองแกม หรือยกทองทั้งตัว

ลักษณะตัวเสื้อ:

• เป็นเสื้อคอกลมมีขอบตั้ง

• แขนกระบอกความยาวจรดข้อมือ

• ผ่าหน้าตลอด ติดกระดุม 5 เม็ด

• ตัวเสื้อเข้ารูป

• นิยมใช้ผ้าพื้นสีอ่อน

ลักษณะผ้าซิ่น:

• ผ้าซิ่นเป็นผ้าไหมดิ้นเงินดิ้นทอง มีเชิง

• นุ่งแบบป้ายข้าง

• ความยาวกรอมข้อเท้า

เครื่องประดับ: นิยมสวมสร้อยสังวาล สร้อยข้อมือ หรือต่างหู ตามความเหมาะสม และประดับด้วยเครื่องราชอิสริยาภรณ์

โอกาสในการสวมใส่: ชุดไทยอมรินทร์ใช้สวมใส่ในโอกาสที่เป็นทางการ เช่น งานวันเฉลิมพระชนมพรรษา เป็นต้น

4. ชุดไทยบรมพิมาน

ที่มาของชื่อ: ตั้งชื่อตามพระที่นั่งบรมพิมาน

วัสดุที่ใช้: ใช้ผ้ายกไหม หรือยกทองมีเชิง หรือยกทองทั้งตัว

ลักษณะตัวเสื้อ:

• เป็นเสื้อคอกลมมีขอบตั้ง

• แขนกระบอกความยาวจรดข้อมือ

• ผ่าหลังติดซิป

• ตัวเสื้อเข้ารูป

• นำชายเสื้อไว้ในผ้าซิ่น

ลักษณะผ้าซิ่น:

• ผ้าซิ่นเป็นผ้าไหมดิ้นเงินหรือดิ้นทอง มีเชิง

• นุ่งแบบจีบหน้านาง

• ความยาวกรอมข้อเท้า

เครื่องประดับ: นิยมสวมสร้อยคอ สร้อยสังวาล คาดเข็มขัด และสวมสร้อยข้อมือ หรือต่างหู ตามความเหมาะสม และประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์

โอกาสในการสวมใส่: ชุดไทยบรมพิมานใช้สวมใส่ในโอกาสที่เป็นทางการระดับสูงในเวลากลางวันหรือค่ำ เช่น งานราตรีสโมสร เป็นต้น ปัจจุบันคนทั่วไปนิยมนำมาเป็นชุดเจ้าสาวในพิธีรดน้ำสังข์

5. ชุดไทยจักรี

6. ชุดไทยศิวาลัย

ที่มาของชื่อ: ตั้งชื่อตามพระที่นั่งศิวาลัย

วัสดุที่ใช้: ใช้ซิ่นไหมหรือยกทอง

ลักษณะตัวเสื้อ:

• เป็นเสื้อคอกลมมีขอบตั้ง

• แขนกระบอกความยาวจรดข้อมือ

• ผ่าหลังติดซิป

• ห่มสไบกรองทองทับเสื้ออีกทีหนึ่ง

• ชายสไบทิ้งไปทางด้านหลังให้ความยาวจรดชายผ้าซิ่น

ลักษณะผ้าซิ่น:

• ผ้าซิ่นเป็นไหมยกดิ้นทอง

• นุ่งแบบจีบหน้านาง

• ความยาวกรอมข้อเท้า

เครื่องประดับ: นิยมสวมสร้อยคอ สร้อยข้อมือ หรือต่างหู ตามความเหมาะสม ที่ผมประดับด้วยเกี้ยวและปักปิ่น และคาดเข็มขัดทับขอบซิ่น

โอกาสในการสวมใส่: ชุดไทยศิวาลัยใช้สวมใส่ในโอกาสพิธีการที่มีหมายกำหนดการ (แต่งสวมใส่ในและครึ่งยศ) ใช้ได้ทั้งในเวลากลางวันและเวลากลางคืน เช่น งานพระราชทานเลี้ยงอาหารค่ำอย่างเป็นทางการ

7. ชุดไทยดุสิต

ที่มาของชื่อ: ตั้งชื่อตามพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

วัสดุที่ใช้: ใช้ผ้ายกไหมหรือยกทอง อย่างแบบไทยอมรินทร์ ไทยบรมพิมาน และไทยจักรี

ลักษณะตัวเสื้อ:

• เป็นเสื้อคอกลมกว้างไม่มีแขน

• คอด้านหน้าและด้านหลังคว้านกว้าง

• ผ่าหลัง

• ปักลวดลายด้วยดิ้นเงินดิ้นทอง มุก ลูกปัด หรือเลื่อมอย่างสวยงาม

• ตัวเสื้อกับซิ่นเย็บติดกันหรือแยกกันก็ได้

ลักษณะผ้าซิ่น:

• ผ้าซิ่นเป็นไหมสีเรียบหรือผ้ายกดอกสีอ่อนๆ

• นุ่งแบบจีบหน้านาง

• ความยาวกรอมข้อเท้า

• คาดเข็มขัดทับขอบซิ่น

เครื่องประดับ: นิยมสวมสร้อยคอ สร้อยข้อมือ รัดแขน และต่างหู ตามความเหมาะสม

โอกาสในการสวมใส่: ชุดไทยดุสิตใช้สวมใส่ในโอกาสงานพิธีตอนกลางคืน ใช้แทนชุดราตรีแบบตะวันตก เช่น งานราตรีสโมสร เป็นต้น ปัจจุบันคนทั่วไปนิยมนำมาใช้เป็นชุดเจ้าสาวตอนรดน้ำ

8. ชุดไทยจักรพรรดิ

เครื่องประดับ: นิยมสวมสร้อยคอ สร้อยข้อมือ รัดเกล้า (เครื่องประดับที่รัดมวยผมที่รวบสูงไว้ตรงกลางศีรษะ) หรือต่างหู ตามความเหมาะสมโอกาสในการสวมใส่: ชุดไทยจักรพรรดิใช้สวมใส่ในโอกาสงานพิธีอย่างเป็นทางการตอนค่ำ เช่น งานพิธีรับรองพระมหากษัตริย์ต่างประเทศ เป็นต้น ปัจจุบันคนทั่วไปนิยมนำมาเป็นชุดเจ้าสาวสำหรับงานกลางคืน

ในส่วนชุดของบุรุษ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชบรมนาถบพิตร ได้พระราชทาน “ชุดพระราชทาน” หรือ "เสื้อไทยพระราชทาน” เมื่อปี พุทธศักราช ๒๔๖๓ ให้เป็นเครื่องแบบข้าราชการ และใช้แทน ชุดสากล าหรับบุรุษได้ เพื่อความประหยัดและเหมาะสมกับ สภาพอากาศของประเทศไทย เสื้อพระราชทานมีลักษณะเป็น เสื้อคอตั้งผ่าหน้ามีกระดุม ๕ เม็ด โดยใช้ผ้าไทยในการตัดเย็บ มี ๓ แบบคือ

๑. แบบแขนสั้น เป็นเสื้อคอตั้งสูงประมาณ ๓.๕ - ๔ ซม. ตัวเสื้อเข้ารูปเล็กน้อย ผ่าอกตลอด มีสาบกว้างประมาณ ๓.๕ ซม. ขลิบรอบคอและสาบอก ปลายแขนขลิบหรือพับ แล้วขลิบที่รอยเย็บ ติดกระดุม ๕ เม็ด กระดุมมีลักษณะเป็นรูปกลมแบน ทําด้วยวัสดุหุ้มด้วยผ้าสีเดียวกัน หรือคล้ายคลึงกับเสื้อ กระเป๋าบนมีหรือไม่มีได้ ถ้ามีให้เป็นกระเป๋าเจาะข้างซ้าย - กระเป๋า กระเป๋าล่างเป็นกระเป๋าเจาะข้างละ ๑ กระเป๋า อยู่สูงกว่า ระดับกระดุมเม็ดสุดท้ายเล็กน้อย ขอบกระเป๋ามีขลิบชายเสื้อ อาจจะผ่ากันตึงเส้นรอยตัดต่อมี หรือไม่มีก็ได้ ถ้ามีให้เดินจักร ทับตะเข็บ ใช้ในโอกาสธรรมดาในการปฏิบัติงาน หรือพิธีกลางวัน ส่วนกลางคืนอาจใช้สีเข้ม






๒. แบบแขนยาว เป็นเสื้อคอตั้งสูงประมาณ ๓.๕ - ๕ ซม. ตัวเสื้อเข้ารูปเล็กน้อย ผ่าอกตลอด มีสาบกว้างประมาณ ๓.๕ ซม. ขลิบรอบคอและสาบอกติดกระดุม ๕ เม็ด กระดุมมีลักษณะ เป็นรูปกลมแบน ทําด้วยวัสดุหุ้มด้วยผ้าสีเดียวกัน หรือคล้ายคลึง กับเสื้อ กระเป๋าบนมีหรือไม่มีก็ได้ ถ้ามีให้เป็นกระเป๋าเจาะ ข้างซ้าย ๑ กระเป๋า กระเป๋าล่างเป็นกระเป๋าเจาะข้างละกระเป๋า อยู่สูงกว่าระดับกระดุมเม็ดสุดท้ายเล็กน้อย ขลิบที่ขอบ แขนเสื้อตัดแบบเสื้อสากล ปลายแขนเย็บทาบด้วยผ้าชนิดและ สีเดียวกันกับตัวเสื้อกว้างประมาณ ๔ - ๕ ซม. โดยเริ่มจาก ตะเข็บด้านในอ้อมด้านหน้า ไปสิ้นสุดเป็นปลายมนทับตะเข็บ านหลังชายเสื้ออาจผ่ากันตึงเส้นรอยตัดต่อ มีหรือไม่มีก็ได้ ถ้ามีให้เดินจักรทับตะเข็บที่ ๒





๓. แบบแขนยาวคาดเอว ตัวเสื้อมีลักษณะเดียวกับแบบ ๒ แต่มีผ้าคาดเอวขนาดกว้างยาวตามความเหมาะสม สีกลมกลืนหรือตัดกับสีของเสื้อ ผูกเงื่อนแน่นทางซ้ายมือของ ผู้สวมใส่ชุดไทยพระราชทานแขนยาว ส่วนมากมักจะใช้ในพิธีที่ กําหนดว่าเป็นชุดสากลหรือชุดราตรีสโมสร ส่วนงานอื่น ๆ เช่นงานศพใช้ได้ทั้งเสื้อแขนสั้นและแขนยาว สีเสื้อจะเป็นสีขาว หรือค่าก็ได้แต่ไม่ต้องคิดแขนทุกข์ โดยเสื้อชุดไทยสุภาพบุรุษ นี้ใช้ควบคู่กับกางเกงสีสุภาพ หรือสีเดียวกันกับเสื้อ




การเลือกใช้ชุดไทยในทุกๆ โอกาสเป็นสิ่งที่สำคัญในวัฒนธรรมไทย ซึ่งมีความหลากหลายและสวยงาม แต่ละชุดมีความหมายและสไตล์ของมันเอง ผู้คนสามารถเลือกใช้ชุดไทยตามโอกาสและความเหมาะสมเพื่อสร้างความงดงามและความเป็นเอกลักษณ์ในทุกๆ สิ่งที่พวกเขาทำในชีวิตประจำวันและในพิธีต่างๆ ของชาติไทย ชุดไทยเป็นสิ่งที่สืบทอดเนื่อง

สำหรับท่านผู้สนใจ ต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ www.chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ

ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ

ขอบคุณแห่งที่มา

• หนังสือ การแต่งกายสมัยรัตนโกสิน

• ผู้แต่ง ฐิติรัตน์ เกิดหาญ

• สำนักพิมพ์ สำนักพิมพ์ สกายบุ๊คส์

• ชนิดหนังสือ  หนังสือลิขสิทธิ์สำนักพิมพ์

• หมวดหนังสือ  ศิลปะและวัฒนธรรม