ผ้าสาเกต

ประวัติ 

สาเกตนคร เป็นชื่อของเมืองร้อยเอ็ดในอดีต ตั้งอยู่กึ่งกลางของ ภาคอีสานมานานกว่า 200 ปี มีความอุดมสมบูรณ์และเจริญรุ่งเรืองมาก มี ลุ่มแม่น้ำไหลผ่านหลายสาย เช่น แม่น้ำชี แม่น้ำยัง ลำน้ำเสียว ลำน้ำพลับ เพลา ลำน้ำเตา และแม่น้ำมูล จึงเป็นสาเหตุที่ทำให้พื้นดินของเมือง ร้อยเอ็ดมีความชุ่มชื้น อุดมสมบูรณ์เหมาะต่อการทำเกษตรกรรม ประชากร ส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพทำนาเป็นอาชีพหลัก ปลูกหม่อนเลี้ยงไหมเป็น อาชีพเสริม มีการสืบทอดวัฒนธรรมการทอผ้ามาจากบรรพบุรุษในอดีต จนถึงปัจจุบัน

ผ้าไหมมัดหมี่ลายสาเกตุ

ผ้าไหมที่พบในจังหวัดร้อยเอ็ดส่วนมากเป็น ผ้าซิ่น ผ้าโสร่ง สไบ ผ้าพื้น ผ้าขาวม้า และ ผ้าปูม ผ้าซิ่นไหมส่วนมากจะสวมใส่ในโอกาสสำคัญหรือในงานประเพณีต่างๆ เช่น ประเพณีบุญผะเหวด บุญกฐิน งานสมรสเป็นต้น โดยเฉพาะผ้าไหมมัดหมี่ถือเป็นเครื่องแต่งกายที่มีลวดลาย อันสวยงาม มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่สืบทอดมาตั้งแต่โบราณ เช่น ลายขอลายหมากจับ ลายนาคน้อย ลายคองเอี้ย ลายโคมห้า ลายโคมเจ็ดลายโคมเก้า เป็นต้น ซึ่งแต่ละลายเป็นลายผ้าไหมมัดหมี่โบราณที่แยกกันอยู่ใน แต่ละผืนผ้า ต่อมามีการนำลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์ในแต่ละท้องถิ่นมา ประยุกต์ไว้ในผืนผ้าเดียวกันและให้ชื่อว่า ผ้าสาเกต

ผ้าสาเกต เป็นผ้าไหมที่ประกอบด้วยลายผ้ามัดหมี่พื้นบ้าน 5 ลายที่มีอัตลักษณ์ของกลุ่มชนที่อยู่ในเมืองร้อยเอ็ด โดยนำมาทอต่อกันใน ผ้าผืนเดียว เปรียบเสมือนเป็นการหลอมรวมความสามัคคีของชาวร้อยเอ็ด ให้เป็นหนึ่ง โดยแต่ละลายจะทอคั่นด้วยผ้าสีพื้นสีดอกอินทนิลบก (สีชมพูอมม่วง) ซึ่งเป็นดอกไม้ประจำจังหวัดร้อยเอ็ด ลายมัดหมี่พื้นบ้าน 5 ลายที่ ประกอบในผ้าสาเกต ได้แก่ ลายโคมเจ็ด ลายนาคน้อย ลายคองเอี้ย ลาย หมากจับ ลายค้ำเพา และได้มีการประกาศให้ผ้าสาเกต เป็นผ้าเอกลักษณ์ ประจำจังหวัดร้อยเอ็ด เมื่อวันที่ 13 กันยายน พ.ศ. 2544  

                                                                                                                 ผ้าไหมมัดหมี่ลายสาเกตุ
ลวดลายและกรรมวิธีการทอ 

ผ้าสาเกตเป็นผ้าไหมมัดหมี่ ประกอบด้วยลวดลายมัดหมี่พื้นบ้าน 5 ลาย ได้แก่ 

ลายโคมเจ็ด หมายถึง โคมไฟส่องสว่างสู่ความรุ่งเรือง ความอุดมสมบูรณ์ ความเพิ่มพูนของผลผลิต ตลอดถึงการอยู่ดีกินดีของชาว ร้อยเอ็ด 

ลายนาคน้อย หมายถึง ลายนาคพ่นน้ำ เป็นสัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์ ชุ่มชื้น ฝนตกต้องตามฤดูกาลยังความอุดมสมบูรณ์แก่ไร่นา จะต้องให้ลายนาคน้อย อยู่ตรงกลาง และลวดลายเหล่านี้จะคั่นด้วยผ้าพื้นสีดอกอินทนิลบก (สีชมพู อมม่วง)

ลายคองเอี้ย หมายถึง ลักษณะของสายน้ำที่เอื้ออำนวยต่อวิถี ชีวิตความเป็นอยู่และการประกอบอาชีพเกษตรกรรมของชาวร้อยเอ็ด

ลายหมากจับ (หมากจับเป็นชื่อพืชชนิดหนึ่ง) หมายถึง ความ ประทับใจ (จับจิตจับใจ) เมื่อใครได้มาพบเห็นความมีน้ำใจของชาวร้อยเอ็ด แล้วอยากจะไปมาหาสู่ตลอดไป 

ลายค้ำเพา เป็นลายเส้นตรงประกอบด้วยเส้นสองเส้น หมายถึง  ความซื่อตรงมุ่งมั่น เข้มแข็ง คงทน ความยั่งยืนแห่งมิตรภาพของชาว ร้อยเอ็ด 

ทั้ง 5 ลายนี้ จะมีขนาดใดก็ได้แต่การทอทั้งนี้จังหวัดร้อยเอ็ดได้มีการกำหนดมาตรฐานผ้าสาเกตไว้ ดังนี้ลายผ้า การเริ่มต้นทอ เริ่มจากลายโคมเจ็ด ลายนาคน้อย ลายคองเอี้ย ลายค้ำเพา และ ลายหมากจับ ลายนาคน้อย ต้องมี ตัวนาค 12 ตัว ตัวหมากจับให้ยึดแบบเดิม คือ 3 ลำ

ความหนา มาตรฐานผ้าสาเกตร้อยเอ็ด ใช้ฟืมขนาด 42 นิ้ว 
สีผ้า สีประจำจังหวัดร้อยเอ็ด คือ สีดอกอินทนิลบก (สีชมพู อมม่วง) โดยสีที่ใช้ต้องมีคุณภาพดี สีไม่ตก 
ช่องไฟของลาย ลายพื้นเท่ากับ 1.5 เซนติเมตร 
ขนาดผ้ามาตรฐาน หน้ากว้าง 1 เมตร ยาว 4 เมตร 

การนำไปใช้ประโยชน์
ใช้ตัดเย็บเป็นเสื้อผ้าสวมใส่เพิ่มความเป็นสิริมงคล และของสมา ญาติผู้ใหญ่ในพิธีมงคลสมรส 

สำหรับท่านผู้สนใจต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ

ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ

ขอบคุณแห่งที่มา

• ภูมิปัญญาผ้าไหมไทย