เทคนิคลวดลายผ้ายกมุก (ผ้าจ๋อง ผ้าซิ่นทิวมุก ผ้าตีนตํา แหนะ ผ้าเสลิก)

ลวดลายผ้ายกมุก(ผ้าจ๋อง ผ้าซิ่นทิวมุก ผ้าตีนตํา แหนะ ผ้าเสลิก)

ผ้ายกมุกในภาคอีสานลวดลายผ้าจ่องและลายเอี้ย ในภาคอีสานของไทย มีลวดลายผ้าทอที่น่าสนใจและไม่ค่อยรู้จักกันนัก ในพื้นที่ของชาวภูไท จังหวัดมุกดาหาร และชาวกะเลิง จังหวัดนครพนม พบการใช้เทคนิคเสริมเส้นยืนพิเศษในการทอผ้า ได้แก่ "ลวดลายผ้าจ่อง" ซึ่งชาวภูไทนิยมทอผ้าจ่องให้เกิดลายเป็น"ลายเอี้ย" ที่มีลักษณะคล้ายนิ้วหยักและฟันปลา ในขณะเดียวกันชาวกะเลิงสามารถทอผ้าจ่องเพื่อให้ได้ลาย "ลายนาค" ที่งดงามและสวยงาม เป็นลวดลายผ้าซิ่นทิวมุกที่น่าทึ่งตามากๆ

ลวดลายผ้าซิ่นทิวมุก อีกหนึ่งลวดลายที่น่าสนใจในภาคอีสานคือ "ลวดลายผ้าซิ่นทิวมุก" 

ที่ชาวไท-ลาวในจังหวัดอุบลราชธานีมีความชำนาญในการทอ โดยลวดลายขีดเป็นเส้นๆ ที่น่าสนใจอย่างยิ่ง ส่วนชาวไทเชื้อสายเขมรและกูยในจังหวัดศรีสะเกษและจังหวัดสุรินทร์มีลวดลายที่หลากหลายแบบและมีการประยุกต์ใช้ในการทอผ้า เป็นลวดลายผ้าที่คนต่างๆ นิยมใช้และชื่นชอบ

ลวดลายตีนผ้าตําแหนะ สำหรับชาวไท-ลาว ชาวไทญ้อ และชาวไทโส้ในหลายจังหวัด นิยมทอลายตีนผ้าตําแหนะที่เรียกว่า "ลวดลายตีนผ้าตําแหนะ" ซึ่งมีลักษณะเส้นตรงเรียงกันเป็นแถวๆ เหมือนตีนหนู ทำให้ลวดลายนี้เป็นที่นิยมและเป็นที่ต้องการของประชาชนในพื้นที่นี้

การสร้างลวดลายเทคนิค "ยกมุก" เทคนิคการสร้างลวดลายผ้ายกมุกหรือเสริมเส้นยืนพิเศษนั้น มีขั้นตอนง่ายๆ และน่าสนุก ซึ่งในการทอผ้ายกมุกจำเป็นต้องใช้เครื่องทอและเส้นยืน 2 ชุด โดยเครื่องทอชุดที่หนึ่งจะตั้งไว้ระดับสูงกว่าเครื่องทอชุดที่สอง และในการทอผ้ายกมุกยังใช้ระบบลูกตุ้มหินหรือปูนช่วยถ่วงในการขัดตะกอลายผ้า ทำให้เกิดลวดลายที่น่าสนใจและน่าตื่นตาตื่นใจ

การฟื้นฟูเทคนิคลวดลายผ้ายกมุก ในปัจจุบัน บางชุมชนที่ทอผ้ายกมุกหายไปแล้วพยายามฟื้นฟูเทคนิคนี้ขึ้นมาใหม่ เพื่อให้สามารถอนุรักษ์ภูมิปัญญาสิ่งทออีสานให้สืบทอดต่อโดยให้ลูกหลานได้เรียนรู้และค้นพบความสวยงามในลวดลายผ้ายกมุก

การทอผ้าในภาคอีสานมีความหลากหลายในเรื่องของลวดลายที่น่าสนใจ โดยเฉพาะลวดลายผ้าจ่องและผ้าซิ่นทิวมุกที่มีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว การสร้างลวดลายผ้ายกมุกนั้นน่าสนุกและน่าทึ่ง บางชุมชนพยายามฟื้นฟูเทคนิคในปัจจุบันเพื่ออนุรักษ์ภูมิปัญญาให้รุ่งเรืองไปยังกาลเวลาหน้า

ศิลปะการทอผ้ายกมุกในภาคอีสาน ลวดลายสวยงามที่น่าทึ่งใจ ผ้าจ่อง ผ้าซิ่นทิวมุก ตีนผ้าตําแหนะ เทคนิคยกมุกที่น่าสนุกและน่าเรียนรู้ มาร่วมสำรวจความหลากหลายของภูมิปัญญาสิ่งทออีสานในวัฒนธรรมไทยไปด้วยกัน

ขอบคุณแหล่งที่มา

• หนังสือมรดกภูมิปัญญา สิ่งทออีสาน