วิธีการนุ่งโจง

โจกกระเบน วิธีการนุ่งผ้าสำหรับปกปิดท่อนล่างของร่างกาย ที่คล้ายการนุ่ง “โธตี” (Dhoti) ของอินเดีย โดยการใช้ผืนผ้ายาวราว ๓ - ๔ หลา ในการนุ่ง เริ่มด้วยการจับผ้าทั้งสองด้านให้เท่ากันแล้วมัดผูกด้านหน้าเอว แล้วจับชายผ้าด้านหน้าทั้งสองข้างม้วนเกลียวรวมกัน ซึ่งมีลักษณะยาวคล้าย “หางปลากระเบน” จึงเป็นที่มาของชื่อวิธีการนุ่งว่า “โจง-กระเบน” ซึ่งจะต้องดึง “จูง” หางผ้าที่ม้วนแล้วไปด้านหลัง โดยลอดหว่างขาไปเหน็บไว้ที่ด้านหลังเอว

เมื่อพูดถึงวัฒนธรรมการแต่งกายในภาคอีสานของประเทศไทย ไม่สามารถที่จะไม่พูดถึง "การนุ่งโจง" ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมการแต่งกายที่มีความคล้ายคลึงกับราชสำนักสยามในภาคกลาง ที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายในโอกาสพิเศษ โดยเฉพาะในกลุ่มคหบดีหรือกลุ่มอดีตเจ้าเมือง

การใช้ "ผ้าหางกระรอก" เป็นที่นิยมในการนุ่งโจง ที่ทอผลิตในพื้นที่อีสานตอนบน ซึ่งมีภาพถ่ายที่บันทึกในสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งสมเด็จฯ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ได้ทำการบันทึกภาพถ่ายไว้ และในกลุ่มภาคอีสานตอนล่าง ในพื้นที่จังหวัดสุรินทร์ และจังหวัดศรีสะเกษก็มีการทอผ้าสมปักปูม ร่วมกับแหล่งทอผ้าในประเทศกัมพูชา ให้แก่ราชสำนักสยามในสมัยกรุงศรีอยุธยา ซึ่งถูกพัฒนาขึ้นเพื่อใช้ในท้องถิ่น แต่ไม่มีลายเชิงผ้าเหมือนในสมัยราชสำนักสยามในการบ่งบอกยศหรือตำแหน่ง ชาวบ้านในพื้นที่เรียกผ้ามัดหมี่ที่ทอแบบผ้าปูมนี้ว่า "ผ้าโอดเปราะห์" (โฮล สำหรับบุรุษผู้ชาย) ซึ่งยังคงนิยมใช้นั่งในงานพิธีแต่งงาน พิธีบวชนาค และงานสำคัญอื่นๆ

การนุ่งโจงกระเบนมีลักษณะการสวมใส่ที่เปลี่ยนแปลงและละเอียดอ่อน โดยมีขั้นตอนดังนี้:

ขั้นตอนที่ 1: จัดริมผ้าสองด้านให้เท่ากันและเริ่มจูงผ้าไปด้านหน้า

ขั้นตอนที่ 2: ทำการมัดปมตามขนาดเอวของผู้นุ่ง

ขั้นตอนที่ 3: พับผ้าลงแนวเฉียงแล้วม้วนผ้าเหมือนหางปลากระเบน

ขั้นตอนที่ 4: กางขาให้ห่างออกจากกัน แล้วดึงม้วนผ้าลอดระหว่างขา อ้อมลงไปด้านหลัง

ขั้นตอนที่ 5: เหน็บชายผ้าไว้ที่เอวด้านหลัง แล้วจัดทรงให้จีบสวยงาม สามารถเดินได้สะดวกคล้ายกางเกงเหมือนเดิม

ผ้านุ่งโจง (หรือโจงกระเบน) เป็นส่วนหนึ่งของศิลปะการแต่งกายที่ควรน่าจะได้รับความสนใจจากทุกคน ไม่ว่าจะเป็นคนที่สนใจในเรื่องของวัฒนธรรมไทยหรือชาวต่างชาติที่ต้องการค้นหาและศึกษาเรื่องราวที่สุดของแบบที่เรียกว่า "การนุ่งโจง" ที่มีความหลากหลายในวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของคนอีสาน

สำหรับผ้าสำหรับนุ่งโจงกระเบน ทางร้านแนะนำขนาด 4 หลา (ประมาณ 3.6 เมตร) ค่ะ
แต่หากผู้สวมใส่มีส่วนสูงตั้งแต่ 175 ซม. ขึ้นไป แนะนำเป็น 4 เมตร เพื่อให้สามารถจับจีบได้สวยงามและพอดีกับรูปร่างค่ะ

สนใจเลือกชมและสั่งซื้อผ้าไหม สำหรับนุ่งโจงกระเบน คลิกที่นี่ค่ะ

ขอบคุณแหล่งที่มา

• หนังสือมรดกภูมิปัญญา สิ่งทออีสาน
• ณ ภัทร ชุดไทย อ.ปราสาท จ. สุรินทร์