วิธีการพาดผ้าเบี่ยงในภาคอีสาน

หลักฐานการแต่งกายในภาคอีสานที่สามารถเห็นได้ชัดเจน คือ หลักฐานภาพถ่ายในช่วงสมัยรัชกาลที่ ๕ โดยสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้เสด็จประพาสตรวจราชการในมณฑลอีสาน ซึ่งมีการนําเข้าเทคโนโลยีการถ่ายภาพเข้ามาใช้ในประเทศไทย ทําให้เราได้เห็นภาพการแต่งกายชาวอีสานกลุ่มต่างๆ อย่างชัดเจน เช่น กลุ่มชาวไท-ลาว กลุ่มชาวภูไท (ผู้ไทย) กลุ่มชาวไทญ้อ กลุ่มชาว ไท-แสก กลุ่มชาวไท-โส้ กลุ่มชาวไท-กะเลิง เป็นต้น

การเบี่ยงผ้าในยุคนั้นมีหลายรูปแบบ ซึ่งเราจะมาทำความรู้จักและอธิบายลำดับการพาดผ้าเบี่ยงในบริเวณภาคอีสานตอนบนแถบจังหวัดกาฬสินธุ์ จังหวัดมุกดาหาร จังหวัดขอนแก่น และจังหวัดร้อยเอ็ด

รูปแบบที่ ๑:

• พาดผ้าที่ไหล่ซ้าย ให้ผ้าห้อยลงมาด้านหน้า

• อ้อมชายผ้าไปด้านหลังลอดรักแร้

• แล้วพับมุมกลับจากระดับเอว

• แล้วพาดผ้าขึ้นไปเกยทับผ้าเบี่ยงที่พาดหัวไหล่ไว้ ปล่อยชายให้ทิ้งไปด้านหลัง

• ส่วนชายครุยของแพรเบี่ยงจะเคลื่อนส่ายไปมาตามจังหวัดการเคลื่อนตัว

รูปแบบที่ ๒:

• พาดที่ไหล่ซ้าย ให้ผ้าห้อยลงมาด้านหน้า

• อ้อมชายผ้าไปด้านหลังลอดรักแร้ (แต่ไม่ได้พาดผ้าขึ้นไปเกยทับผ้าเบี่ยงที่พาดหัวไหล่ไว้แบบชาวภูไทหรือไท-ลาว)

• แต่พาดย้อนกลับที่หัวไหล่ ปล่อยชายให้ทิ้งไปด้านหลัง

ทั้งนี้ ความแตกต่างในลำดับการเบี่ยงผ้าของกลุ่มชาวไทยเชื้อสายชาวกูยนั้น อาจเกิดจากคติความเชื่อที่เกี่ยวกับการถือผีปะกําในการเลี้ยงช้าง ซึ่งต้องศึกษาและสำรวจต่อไปในอนาคตเพื่อเข้าใจดีขึ้น

ในบริเวณภาคอีสานตอนล่างนั้น กลุ่มชาวไทยเชื้อสายกูย (ส่วย) และเชื้อสายเขมร เป็นแหล่งภูมิปัญญาการใช้ "ผ้าแพรปลาไหล" หรือ "แพรไส้เอี่ยน" ซึ่งมีโครงสร้างลวดลายเป็นลายริ้วเล็กๆ และมีลายตารางคล้ายผ้าขาวม้า โดยนิยมทอเชิงลายขิด ซึ่งเป็นผ้าที่ทอด้วยเส้นใยไหมจึงนิยมใช้ในงานพิธีกรรม แต่ต่างจากผ้าข้าวม้าและผ้าฝ้ายที่ใช้สอยในชีวิตประจำวัน

สิ่งที่น่าสนใจคือแบบวิธีการพาดเบี่ยงผ้าแพรปลาไหลของชาวกูย (ส่วย) นั้นพบว่ามีรูปแบบที่แตกต่างจากกลุ่มอื่นๆ โดยพาดที่ไหล่ซ้าย ให้ผ้าห้อยลงมาด้านหน้าแล้วอ้อมชายผ้าไปด้านหลังลอดรักแร้ (แต่ไม่ได้พาดผ้าขึ้นไปเกยทับผ้าเบี่ยงที่พาดหัวไหล่ไว้แบบชาวภูไทหรือไท-ลาว) แต่พาดย้อนกลับที่หัวไหล่ ปล่อยชายให้ทิ้งไปด้านหลัง

ในการพาดผ้าเบี่ยง วิธีการเบี่ยงผ้าจึงมีความหลากหลาย และความสามารถในการทอและสวมใส่ของชาวอีสานเป็นที่น่าประทับใจ ซึ่งให้เราได้เห็นถึงวัฒนธรรมและความสวยงามของภูมิภาคนี้ในรูปแบบของผ้าเบี่ยงแห่งความเป็นเอกลักษณ์ที่ทำให้คนทั่วโลกหลงใหลในความงดงามและความเป็นเอกลักษณ์ของผ้าไทย

สำหรับท่านผู้สนใจ ต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ www.chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ

ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ

ขอบคุณแหล่งที่มา

• หนังสือมรดกภูมิปัญญา สิ่งทออีสาน