เคล็ดลับการทอผ้ายก: การเพิ่มความสวยงามให้กับผ้าด้วยลวดลายพิเศษ

การทอผ้ายกเป็นภูมิปัญญาที่น่าทึ่งในการเพิ่มลวดลายให้กับเนื้อผ้าให้ดูสวยงามและน่าทึ่งมากขึ้น มันมีเทคนิคในการทอที่คล้ายคลึงกับการทอผ้าขิด อย่างไรก็ตาม หากต้องการลวดลายตกแต่งที่ซับซ้อนและละเอียดอ่อน การทอผ้ายกต้องใช้ความประณีตในการทอเป็นอย่างมาก (เพยาว์ อุ่นศิริ และคณะ, ๒๕๓๑ : ๓๑) ผ้ายกมีราคาที่สูงกว่าเพราะความซับซ้อนในการทอ จึงนิยมใช้ในโอกาสที่สำคัญและพิเศษเท่านั้น

ลวดลายของผ้ายกเกิดจากกระบวนการทอที่ไม่เรียบเนียน มีเส้นด้ายที่ขึ้นอยู่ เรียกว่า "เส้นยก" และเส้นด้ายที่ลงอยู่เรียกว่า "เส้นข่ม" ขณะที่เกิดการทอพุ่งกระสวยระหว่างเส้นยกและเส้นข่ม จะสร้างลวดลายนูนที่ปรากฏบนพื้นผ้า ลวดลายนี้สามารถใช้เส้นไหมหรือเส้นเงินเส้นทองในกระบวนการยกได้ ถ้าทอยกด้วยไหมเรียกว่า "ยกไหม" แต่ถ้าใช้เส้นทองในกระบวนการยกเรียกว่า "ยกทอง" และเส้นเงินเรียกว่า "ยกเงิน" (จิรา จงกล, ๒๕๒๕ : ๒๘๐)

เทคนิคการทอผ้ายกในภาคอีสาน: ความสวยงามแบบเก่าที่มีให้สืบสาน

ในอดีตที่ภาคอีสาน มีการใช้เทคนิคการทอผ้ายกด้วยการตะกอและการทอสอดสีเกสร รวมถึงการใช้เทคนิคการจกและการทอแยกแบ่งช่วงสีสันขอบผ้ากับท้องผ้าด้วยเทคนิคเกาะล้วง (Tapestry) หรือมัดหมี่แบ่งแยก ช่วงสีพื้นส่วนท้องผ้าออกจากขอบผ้า ตัวอย่างผ้ายกสุรินทร์เป็นต้น เมื่อเริ่มต้นทอแล้ว ผู้ทอใช้เส้นไหมในกระบวนการทอเพื่อเป็นผ้าซิ่น โดยนิยมลวดลายด้วยตะกอประมาณ ๑๒ - ๓๐ ตะกอ โดยส่วนใหญ่เป็นลายดอกพิกุลและลายผกาจันทร์ โครงสร้างของลวดลายมักมีความหลากหลายในเรื่องของชายและเชิง ส่วนสีสันนิยมใช้เทคนิคโครงสีเดียว (Mono-Tone)

ผ้าเยียรบับลาว: ศิลปะที่ไร้วันตาของแดนอีสาน

ในปีพ.ศ. ๒๕๔๓ กลุ่มจันทรโสมาบ้านท่าสว่างได้รับการก่อตั้งโดย ดร.วีรธรรม ตระกูลเงินไทย ซึ่งมีปณิธานที่จะฟื้นฟูรูปแบบการทอผ้ายกแบบราชสำนักสยามที่สูญหายไป โดยคืบควบคุมกระบวนการทอที่มีลวดลายหลายสีที่สวยงามและอันวิจิตร โดยใช้เทคนิคการตะกอจำนวนมาก ทำให้จำเป็นต้องต่อเสาเครื่องทอผ้าสูงขึ้นเพื่อแขวนแผงตะกอที่มีจำนวนหลายร้อยตะกอ ผ้ายกชื่อเสียงที่สุดในประวัติศาสตร์แดนอีสานที่รัชกาลที่ ๕ ประเทศไทยคือ "ผ้าเยียรบับลาว" ที่มาจากจังหวัดอุบลราชธานี ซึ่งยังคงรักษาความเป็นศิลปะอันไร้วันตาและสำคัญอย่างต่อเนื่อง การฟื้นฟูและสืบทอดศิลปะการทอผ้ายกนี้ได้ถูกดูแลและรักษาไว้อย่างดีโดยคุณแม่คําปุน ศรีใส และคุณมีชัย แต้สุจริยา จนก่อตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์ผ้าไหมบ้านคําปุน

จบควบคู่กับความสวยงามแห่งภูมิปัญญาไทย

ในสิ่งของผ้ายก ซ่อนอยู่ความสวยงามที่ไม่ซ้ำใครของภูมิปัญญาไทย ด้วยการใช้เทคนิคการทอที่ละเอียดอ่อนและซับซ้อน ผ้ายกกลายเป็นชิ้นงานที่น่าทึ่งและมีค่าในโอกาสสำคัญ เมื่อสัมผัสกับผ้ายกและพบกับลวดลายที่สวยงามที่สะท้อนศิลปะและวัฒนธรรมแห่งแดนอีสาน ความพิเศษนี้ทำให้ผ้ายกมีที่มาทางประวัติศาสตร์และมีความสำคัญอย่างยิ่งในศิลปะและวัฒนธรรมของไทย

สำหรับท่านผู้สนใจ ต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ www.chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ

ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ

ขอบคุณแหล่งที่มา

• หนังสือมรดกภูมิปัญญา สิ่งทออีสาน