ละเบิก ลายอัตลักษณ์จังหวัดสุรินทร์

บทความนี้เป็นการอธิบายเกี่ยวกับละเบิก ซึ่งเป็นคำภาษาท้องถิ่นที่มีความหมายว่าเปิด ลวดลายที่มีเอกลักษณ์ที่ไม่ซ้ำซ้อน ผ้าชนิดนี้ถูกสร้างขึ้นโดยการเรียงสีของเส้นยืนให้เป็นแถบหลากสี แล้วทอเข้ากับรูปแบบสี่เหลี่ยมจัตุรัสโดยใช้สีเดียวกับเส้นยืนในการทอ สีหลักคือสีขาวและสีรองได้แก่สีน้ำเงินหรือสีม่วง สีเขียวและสีเหลือง ในขณะที่ผ้าลายในอดีตที่ใช้เป็นผ้าประจำวันมักมีส่วนที่ถูกทอเป็น "เจือย" เท่านั้น แต่ในปัจจุบันมักพบการทอสีแดงในลายและให้สีเข้ม สำหรับกลุ่มชาติพันธุ์เขมร ส่วนกลุ่มชาติพันธุ์กูยมักใช้สีสันสดใสมากกว่านี้

ละเบิก เป็นคําเรียกในภาษาท้องถิ่น หมายถึงเปิด ลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์ของผ้าชนิดนี้เกิดจากการเรียงสีเส้นยืนเป็นลายริ้วหลากสีแล้วทอตัดให้เป็นลาย ตาราง โดยใช้สีเดียวกันกับเส้นยืน มีสีหลักคือสีขาว และสีรอง ได้แก่ สีน้ําเงินหรือ สีม่วง สีเขียว สีเหลือง ในผ้าลายดั้งเดิมซึ่งใช้เป็นผ้านุ่งในชีวิตประจําวันจะมีสีแดง เฉพาะส่วนที่เป็น “เจือย” เท่านั้น แต่ปัจจุบันมักมีสีแดงทออยู่ในตัวลายด้วย (นางเฉือน แม่นจิตร ผู้ให้ข้อมูล) และการให้สีเข้มทึบ มักจะพบในกลุ่มชาติพันธุ์ เขมร (๑) ส่วนกลุ่มชาติพันธุ์กูย (๒) ใช้สีสันสดใสกว่า

คำว่า ละเบิก เป็นภาษาเขมร หมายถึง เปิด ใช้เรียกลวดลายผ้าที่เกิดจากการใช้เทคนิคการทอผ้า โดยใช้ตะกอตั้งแต่ 4-12 ตะกอในการดึงเส้นไหมยืนให้เปิดเป็นช่องขึ้นลงสลับกัน เพื่อเป็นช่องให้สอดกระสวยที่บรรจุหลอดด้ายพุ่งเข้าไป เป็นการเปิดลายด้วยการเหยียบตะกอขึ้นลงครั้งละ 2 ตะกอพร้อมกัน เมื่อทอไปเรื่อยๆจะเกิดเป็นลายนูนขึ้นมาจากเนื้อผ้า เส้นไหมที่เป็นเส้นยืนและเส้นพุ่งจะใช้เส้นไหมสีเดียวกัน

ผ้าละเบิก ลักษณะเป็นผ้ายกดอกลายตารางสี่เหลี่ยม การทอจะยกตะกอครั้งละ 2 ตะกอ คือ ตะกอที่ 1-2 และตะกอที่ 3-4 เพื่อทอเป็นพื้น ส่วนลวดลายเกิดจากการแยกตะกอ 2-3 ซึ่งส่วนใหญ่จะมีเส้นยืนสีเหลืองและสีขาวอยู่ด้วย เมื่อทอออกมาแล้ว ทำให้เห็นลายเด่นชัดขึ้น

สีเส้นยืนที่ใช้จะมี 6 สี แต่เท่าที่ทอกันนิยมย้อมเส้นยืนเป็นสีเป็นสีม่วง สีส้ม สีเขียว สีเหลือง สีแดง และสีขาว สีเส้นพุ่งย้อม 6 สี เช่นเดียวกับเส้นยืนแล้วนำมากรอใส่กระสวย

การนำไปใช้ประโยชน์

ใช้เป็นผ้านุ่งชายและหญิง นิยมใช้ในกลุ่มหญิงสูงวัยใช้นุ่งในโอกาสสำคัญ ใช้ในงานพิธีมงคลต่างๆ และใช้เป็นผ้านุ่งในโอกาสพิเศษ

บทความนี้อธิบายถึงละเบิกซึ่งเป็นรูปแบบผ้าที่มีลายลักษณ์เฉพาะและเปิดเผยออกมา ผ้าชนิดนี้ถูกสร้างขึ้นโดยการเรียงลำดับสีของเส้นยืนเป็นแถบหลากสี แล้วทอเข้ากับรูปแบบสี่เหลี่ยมจัตุรัสโดยใช้สีเดียวกับเส้นยืนในการทอ สีหลักคือสีขาวและสีรองได้แก่สีน้ำเงินหรือสีม่วง สีเขียวและสีเหลือง ในอดีตผ้าลายนี้ที่ใช้เป็นผ้าประจำวันมักมีส่วนที่ถูกทอเป็น "เจือย" เท่านั้น แต่ในปัจจุบันมักพบการทอสีแดงในลายและให้สีเข้ม ละเบิกพบได้บ่อยในกลุ่มชาติพันธุ์เขมร ในขณะที่กลุ่มชาติพันธุ์กูยมักใช้สีสันสดใสมากกว่านี้