ผ้ายกพุมเรียง/ ผ้ายกเมืองนคร

ความสง่างามแห่งศิลปะผ้าไทยเมื่อคุณคำนึงถึงศิลปะผ้าไทย แน่นอนว่าผ้ายกพุมเรียงหรือผ้ายกเมืองนครคือชื่อที่ควรคำนึงถึง จากความเป็นสิ่งเดียวกันนี้ ผ้ายกพุมเรียงถูกคาดคิดให้เกิดจากอำเภอพุมเรียง จังหวัดสุราษฎร์ธานี แต่ภูมิปัญญาในการทอของพวกเรานั้นมาจากหัวเมือง นครศรีธรรมราช ซึ่งได้รับการถ่ายทอดมาจากช่างชาวอินเดีย ผ้ายกชนิดนี้เป็นผ้ายกทองที่สอดเส้นทองลงไปในผืนผ้าทำให้เกิดลวดลาย และเหตุผลที่ทำให้ผ้าชนิดนี้มีราคาสูงคือเพราะเสน่ห์ในการสร้างลวดลายที่มีความซับซ้อน นอกจากนี้ยังเป็นผ้าที่ใช้นั่งตามขนบโบราณโดยมีความยาวต่อเนื่องกันอย่างน้อย 3 เมตร และในแต่ละผืนยังมีการแบ่งช่วงลายไม่เหมือนกันตลอดทั้งผืน ทำให้ช่างผู้ทอต้องมีความชำนาญและความอุตสาหะในการเปลี่ยนลายตามช่วงต่างๆ ของผ้า

รากฐานและสัมพันธ์ของผ้ายกทองนั้นเชื่อว่ามาจากอินเดีย เมื่อความสัมพันธ์เสริมสร้างกับหัวเมืองนครศรีธรรมราชซึ่งมีช่างฝีมือที่ได้รับการถ่ายทอดเทคนิคมาจากอินเดีย จึงได้มีการทอผ้ายกทองขึ้นใช้เองในประเทศ ทำให้ลวดลายสะท้อนความเป็นไทยได้มากกว่าการสั่งซื้อจากอินเดีย นอกจากนี้ยังสามารถเปลี่ยนสีส่วนต่างๆ ของผ้าได้ตามความต้องการของผู้ทอ ทำให้การทอผ้ายกทองนั้นมีความหลากหลายและน่าสนใจมากยิ่งขึ้น

การทอผ้ายกทองในอดีตมีความยากลำบาก หูกใช้ในกระบวนการทอและเก็บลายจึงต้องอาศัยความชำนาญและใช้ระยะเวลาในการทอต่อผืนนาน อาจใช้เวลาถึง 1 ปีในการทอเพียงผืนเดียว แต่เมื่อสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระราชเสาวนีย์ให้รื้อฟื้นภูมิปัญญาผ้ายกทองเพื่อใช้ในการทำเครื่องแต่งกายโขนพระราชทาน จึงมีการประยุกต์ใช้กี่ขนาดใหญ่เข้ามาช่วยในกระบวนการทอและเก็บลาย นี้เป็นปัจจัยที่ช่วยลดระยะเวลาในการทำงาน แต่ก็ยังคงต้องใช้เวลากว่าครึ่งปีจึงจะทอสำเร็จหนึ่งผืน

ความแตกต่างที่เห็นได้ชัดของการทอผ้ายกทองทั้งสองแบบคือการให้สีเนื้อผ้า ผ้าทอที่ทอจากการใช้หูกในการทอ ก็ไม่สามารถเปลี่ยนสีพื้นของผ้าได้ จึงทำให้ส่วนใหญ่เป็นผ้าที่มีสีเดียวกันตลอดไปทั้งผืน ซึ่งเมื่อใช้งานจริงในงานโขนละครก็จะมีเครื่องประกอบอื่นๆ ทำให้มีสีสัน ด้วยเหตุนี้ในงานพระราชพิธีสำคัญของราชสำนักจึงยังคงเลือกใช้ผ้ายกทองที่ทอด้วยหูกแบบดั้งเดิมอยู่

อย่างไรก็ตามเสียดายที่การทอผ้ายกทองแบบเติมกำลังจะสูญสลายไป เพราะมีผู้ทอสืบภูมิปัญญาน้อยมาก เท่าที่ปรากฏในปัจจุบันมีศิลปินผู้ทอเหลืออยู่เพียง 3 คน จึงนับได้ว่าผ้าทอพุมเรียงเป็นสุดยอดของผ้าไทยทั้งในเชิงคุณค่าและเชิงมูลค่าของผ้าทอ

ความงดงามและเรียนรู้ของผ้ายกพุมเรียง / ผ้ายกเมืองนครทำให้ผ้าเหล่านี้มีความสำคัญทางวัฒนธรรมและศิลปะของไทย ความงามของลวดลายที่ควบคู่กับความสวยงามของสีสันทำให้ผ้ายกพุมเรียงเป็นที่น่าประทับใจที่สุดของศิลปะผ้าไทย และเป็นอันดับแรกในการเลือกใช้ในงานพิธีสำคัญของท่าน ไม่ว่าจะเป็นในงานโขนละครหรืองานพระราชพิธี ที่จะต้องมีการใส่เสื้อผ้าที่มีลวดลายสวยงามและเป็นเอกลักษณ์ของศิลปะไทยให้กับท่าน

ผ้ายกพุมเรียง / ผ้ายกเมืองนครเป็นศิลปะผ้าไทยที่สำคัญและมีความสวยงามที่น่าประทับใจ การทอลายลวดลายที่ซับซ้อนและการให้สีเนื้อผ้าที่ไม่สามารถเปลี่ยนสีได้ทำให้เป็นเอกลักษณ์แท้จริงของผ้าไทย ไม่เพียงแต่ให้ความงามแก่ผู้ใช้ แต่ยังเป็นส่วนสำคัญในการเซรามอนีสถานีวัฒนธรรมและเป็นสัญลักษณ์อันยิ่งในงานพิธีสำคัญของราชสำนัก การสร้างผ้ายกพุมเรียงเป็นที่ยอมรับในวงกว้างของผู้ที่รักษาสังคมในมุมมองวัฒนธรรมและศิลปะไทย

ขอบคุณแห่งที่มา

• สานด้าย เป็น ลายศิทป์