การทอผ้าเป็นศิลปะและภูมิปัญญาที่เก่าแก่ของชาวอีสานในประเทศไทย หนึ่งในเทคนิคที่น่าสนใจที่สุดคือ "เพา" หรือ "การเหยียบตะกอ" ที่ช่วยสร้างลวดลายสวยงามในผ้าได้อย่างละเอียดอ่อน ในบทความนี้เราจะพาคุณไปรู้จักกับเทคนิคค้ำเพาและวิธีทำผ้าดั้งเดิมของชาวอีสานที่น่าทึ่งนี้ มาเริ่มต้นกันเลย!
เทคนิคการค้ำเพา
เทคนิคการค้ำเพาหรือการเหยียบเป็นการใช้ตะกอที่มีลักษณะน่าสนใจในการทอผ้า โดยทั่วไปจะใช้จำนวนตะกอประมาณ ๔ - ๘ ตะกอเท่านั้น หากมีจำนวนตะกอมากกว่านี้ เราก็จะเรียกว่าการ "ยก" ซึ่งถือเป็นภูมิปัญญาการทอผ้าที่เป็นทางการของชาวอีสาน ในแถบบนของอีสานนิยมใช้เส้นใยฝ้ายในการทอผ้า ส่วนแถบล่างนิยมใช้เส้นใยไหม การทอด้วยเทคนิคการ "เหยียบ" ของชาวภูไทนั้นจะนิยมทอเป็นผ้าห่ม เทคนิคนี้ช่วยให้เนื้อผ้าแน่นและหนากว่าการทอผ้าด้วยตะกอธรรมดา ส่วนชาวไทยเชื้อสายกูยและเชื้อสายเขมรในจังหวัดสุรินทร์และศรีสะเกษนิยมทอเป็นผ้าตัดเสื้อและผ้าเบี่ยง น่าจะได้รับการสืบทอดเทคนิคการทอผ้าแบบนี้จากบรรพบุรุษของชุมชน ที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมและเป็นที่นับถือในภูมิภาคนี้
ในเทคนิคการเหยียบเปิดตะกอที่แตกต่างกัน จะทำให้เกิดลวดลายที่นูนขึ้นแบบต่างๆ ส่วนที่เรียกว่า "เหยียบตะกอสลับเพื่อทอส่วนต่อไป" จะต้องสอดกระสวยเส้นพุ่ง ตีกระทบพื้ม ตีกระทบพื้มซ้ำ แล้วจึงเหยียบตะกอสลับเพื่อทอส่วนต่อไป ซึ่งจังหวัดของการสอดเส้นพุ่งนี้ ที่มีการสลับระยะห่างไม่เท่ากัน จะทำให้เกิดลวดลายที่นูนขึ้นตามแบบแผนที่ต้องการ
ในการทอผ้าด้วยเทคนิคค้ำเพา ลายที่เกิดขึ้นจะมีความหลากหลาย โดยลายที่นิยมทอส่วนใหญ่คือ "ลายลูกแก้ว" ที่มีรูปทรงคล้ายทรงสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด นอกจากนี้ยังสามารถเหยียบตะกอทอเป็นลายอื่นๆ เช่น "ลายเมล็ดพริกไทย" ซึ่งเป็นที่นิยมอีกแบบหนึ่ง การทอผ้าด้วยเทคนิคนี้ไม่ใช้เส้นพุ่งพิเศษ ดังนั้นหากเส้นลวดลายที่นูนขึ้นเกิดการขาดเสียหาย จะเป็นความเสียหายของเนื้อผ้าโดยตรง ต่างจากผ้าที่ทอด้วยการเสริมเส้นพุ่งพิเศษที่เมื่อเส้นพุ่งพิเศษขาดหายไป เนื้อผ้าก็ยังคงคงความสมบูรณ์อยู่
เทคนิคค้ำเพาเป็นศิลปะการทอผ้าที่น่าทึ่งและน่าสนใจของชาวอีสานในประเทศไทย การเหยียบตะกอเป็นวิธีที่ช่วยสร้างลวดลายสวยงามในผ้าได้อย่างละเอียดอ่อน สำหรับชาวอีสานในส่วนบนของภูมิภาคนิยมใช้เส้นใยฝ้ายในการทอผ้า ส่วนในส่วนล่างนิยมใช้เส้นใยไหม ลายลวดลายที่เกิดขึ้นในผ้าสวยงามและหลากหลาย ตั้งแต่ "ลายลูกแก้ว" ที่คล้ายทรงสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด ไปจนถึง "ลายเมล็ดพริกไทย" และอื่นๆ อีกมากมาย การทอผ้าด้วยเทคนิคค้ำเพาเป็นที่นับถือและสืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษของชุมชน ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมที่เราควรอนุรักษ์และยกย่องในแดนอีสานนี้
สำหรับท่านผู้สนใจ ต้องการเลือกซื้อผ้าไหมสำหรับตัดเย็บชุดหรู สามารถเข้าชมเลือกผ้าที่ร้านชอบไหม ผ่านช่องทางนี้ค่ะ www.chobmai.com ทางร้านของเราจำหน่ายผ้าไหมสีพื้น ผ้าไหมลายมัดหมี่ ผ้าไหมพื้นเมือง และผ้าไหมประจำชาติ ผ้าไหมประจำถิ่น มากมายหลากหลายเฉดสี หลายลาย พร้อมงานตัดคุณภาพปราณีตจากช่างผู้เชี่ยวชาญ
ร้านชอบไหมขอเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์วัฒนธรรมอันสวยงามนี้ให้คงไว้ ติดต่อทีมงานร้านชอบไหมเพื่อขอความช่วยเหลือในการเลือกซื้อสินค้าและคำปรึกษาเพิ่มเติมผ่านช่อง "LineOA : @chobmai" ได้ค่ะ ขอบคุณที่สนใจและเลือกซื้อสินค้าของเรา ทาง "ชอบไหม" ยินดีให้บริการค่ะ
ขอบคุณแหล่งที่มา