1. ผ้าโฮล

ผ้าโฮล เป็นผ้าที่อยู่ในประเภทมัดหมี่จัดเป็นผ้าที่นิยมนำมาใช้ในพิธีการ การทอผ้าโฮลนิยมใช้ไหมน้อย เนื้อผ้าจะบางเบา เนื้อแน่นเนียน อ่อนนุ่ม ลวดลายสีสันเป็นแบบฉบับของชาวสุรินทร์ ซึ่งได้รับอิทธิพลจากวัฒนธรรมศิลปะของเขมร ผ้าโฮลจึงถือเป็นแม่ลายหลักของชาวสุรินทร์ มัดหมี่เพียงหนึ่งลาย แต่สามารถทอได้หลายแบบ สามารถแบ่งแยกตามลักษณะของการทอผ้าโฮลได้ถึง 4 แบบ ด้วยกันได้แก่ ผ้าโฮลเปราะห์ ผ้าโฮลแสร๊ย ผ้าโฮลเกียรติ ผ้าโฮลปะนะ

การมัดผ้าโฮล

การมัดผ้าโฮลเป็นการมัดเป็นปล้องๆ นิยมใช้หมี่ 21 ลำ เป็นหลัก มัดเส้นใยไหมให้เป็นไปตามแบบแผน จะใช้ฟางต่างสีเป็นตัวกำหนดการให้สี ซึ่งจะทำทีละขั้นตอน

โดยเมื่อนำหมี่ที่กำหนดลวดลายเรียบร้อยแล้วมาย้อมใน น้ำสีแดง หมี่ที่ไม่ได้มัดจะกลายเป็นสีแดง เมื่อย้อมจนได้สีที่ต้องการจะต้องนำมาล้างในน้ำให้สะอาดตากให้แห้งสนิท

ส่วนของลายละเอียดที่ต้องการอย่างเช่น สีแดงจุดเล็กๆ ที่เป็นลวดลายของใบไห่นั้นจะต้องโอบหมี่เอาไว้ด้วยเชือกฟางประมาณ 0.5 เซนติเมตร

หลังจากแกะเชือกฟางที่ต้องการย้อมให้เป็นสีน้ำเงินออกให้หมดตามแบบของลวดลาย นำลงย้อมในหม้อครามสีน้ำเงินจะทับสีแดงเข้มที่ย้อมไว้ในครั้งที่สองจะกลายเป็นสีเม็ดมะขามแก่เกือบดำ ส่วนจุดเล็กของลายใบไผ่ที่ย้อมสีเหลืองเอาไว้จะกลายเป็นสีเขียว การเกิดสีอื่นได้เป็นการผสมผสานของสีที่ได้ย้อมไว้ก่อนนี้กับสีที่ย้อมครั้งล่าสุดนั่นเอง การย้อมสีด้วยกรรมวิธีเหล่านี้จะต้องมีความชำนาญอย่างมาก เมื่อมัดย้อมหมี่เสร็จแล้วจะแกะฟางออกให้หมดนำหมี่ลงแช่ในน้ำที่ละลายสารเอาไว้ตัวสารส้มจะเป็นสารที่ช่วยติดสีที่เรียกว่า “มอร์แดนท์” สีที่ย้อมเอาไว้จะเปลี่ยนเป็นสีคล้ำลงเล็กน้อย ซึ่งเกิดจากปฏฺกิระยาทางเคมีนั่นเอง

หลังจากเตรียมใยไหมมัดย้อมสีเป็นที่เรียบร้อยแล้วจะต้องนำเส้นใยมากรอให้เป็นหลอดเล็กๆ เป็นลูกหมี่จะต้องร้อยเก็บเอาไว้ให้เป็นพวง เพราะลูกหมี่เหล่านี้มีลวดลายอยู่ในส่วนต่าง ๆ ของเส้นใย จะต้องนำมาทอให้เป็นเนื้อผ้าที่เกิดจากการสานขัดด้วยการยกตะกอโดยส่วนมากแล้วนิยมทอผ้าหมี่โฮลให้เป็นผ้า 3 ตะกอ ที่ทอแบบ2 ตะกอก็มี เนื้อจะบางกว่าแบบ3 ซึ่งสังเกตดูได้ไม่ยาก หากหน้าผ้าและหลังผ้าลวดลายสีสันเหมือนกันเป็นการทอแบบ2ตะกอ หากหลังผ้ามีสีคล้ำกว่าหน้าผ้าก็เป็นการทอแบบ3ตะกอ